overledenenzorgpro.nl
Fysieke belasting
Fysieke belasting: Glijzeil
In de overledenenzorg kan een glijzeil worden gebruikt om een overledene te verplaatsen. Dit gebeurt dan door middel van schuiven.
Met een glijzeil mag men de overledene nooit tillen. De stof waarvan een glijzeil vervaardigd is, is bestand tegen trekkracht, niet tegen draagkracht.
Andere vorm van “glijzeil”
Het glijzeil zoals in dit item wordt beschreven betreft niet de combinatie van een gladde zeil waarover een laken (steeklaken) kan worden geschoven, zoals ook wel in de zorg wordt gebruikt!
Maatvoering glijzeil
Glijzeilen, rollakens, roldekens, lopirol’s en dergelijke (zelfde gebruik, andere naam) zijn er in allerlei stoffen en maten.
Materiaal glijzeil
De meeste glijzeilen zijn vervaardigd van parachutestof. Zelden komt men glijzeilen van andere stoffen tegen, deze functioneren over het algemeen minder goed dan die van parachutestof.
Glijkwaliteit glijzeil
Allereerst moet de glijkwaliteit van de stof zeer goed zijn. Er bestaan grote verschillen tussen verschillende merken. Het materiaal moet bij voorkeur aan beide zijden goed glijden. Kies bij aanschaf dan ook voor een tunnelversie of dubbele laag. Hierbij is sprake van glijlaag op glijlaag en wordt de handeling nog makkelijker.Behalve dunne glijzeilen (meestal van parachutestof) zijn er ook gewatteerde of dikke glijlakens, die ook wel roldekens worden genoemd verkrijgbaar. Ook die moeten goed kunnen glijden. Ze glijden over het algemeen minder goed dan de dunne lakens of zeiltjes.
Noodoplossing geen gijzeil
In geval een zware overledene moet worden overgeschoven en u hebt geen gijzeil bij de hand, dan kunt u ook gebruik maken van een vuilniszak. Omdat een vuilniszak niet zoveel trekkracht kan verdragen als een glijzeil, wordt de voorkeur gegeven aan een glijzeil.
Krachten en risico`s bij gebruik glijzeil
Bij het gebruik van een glijzeil spelen duw- en trekkrachten een grote rol. Ook al wordt er niet getild, dan nog kan een transfer te zwaar zijn door te hoge duw of trekkrachten (of onverwachte bewegingen zoals het plotseling meegeven van de overledene).
Bij een onjuiste werkhouding kan bij de verzorger lichamelijke klachten ontstaan. Denk hierbij aan het omrollen, verschuiven of ‘het even recht leggen’ van de overledene of de lakens waar de overledene op ligt.
Lichamelijke klachten bij de verzorger kunnen zelfs optreden bij goed gebruik van de glij- of rollaken. Deze hulpmiddelen glijden niet allemaal voldoende terwijl sommige juist onverwacht goed glijden. Met name bij het in gang zetten van de beweging kunnen problemen optreden. Het is dus zaak van te voren goed op de hoogte te zijn van de werking van de te gebruiken hulpmiddelen. Het kan dus verstandig zijn om voor gebruik in de praktijk de gebruiksaanwijzing goed door te lezen en eventueel met collega’s onderling te trainen.
Instructie glijzeil in beeld
Lig <-> Lig transfer
In de overledenenzorg is veelal alleen sprake van een lig <-> lig transfer.
Belangrijk is, dat bij de lig <-> lig transfer geen hoogteverschil tussen bed en brancard aanwezig is of dat een licht aflopende hoogteverschil in de richting van de transfer aanwezig is (‘met de zwaartekracht meebewegen’).
Belangrijk is, dat men de goede werkhoogte instelt (bed-brancard, bed-kist, bed-opbaarplank enzovoort). Omdat dit niet altijd mogelijk is dient men hiermee rekening te houden tijdens de transfer (in verband met goede houding). Ook als niet de goede werkhoogte kan worden gerealiseerd dient men er rekening mee te houden dat er geen hoogteverschil tussen bed en brancard aanwezig is, of dat een licht aflopende hoogteverschil in de richting van de transfer aanwezig is.
Het is belangrijk dat tussen de twee ligdelen (zoals bed-brancard) geen open ruimte aanwezig is. De overledene kan daartussenin terechtkomen.
Het is belangrijk dat men tijdens de transfer geen scherpe randen, richels of opstaande randen moet overbruggen. Dit kan zowel de overledene als het glijzeil beschadigen.
Het is belangrijk dat sprake is van volledige en een goed werkende remmen van alle wielen van de ligdelen (zoals bed-brancard). Vòòr de handeling dient men altijd de remmen te controleren.
Ook belangrijk is, dat de vaardigheid in het gebruik van het glijzeil voldoende getraind is.
Mogelijk probleem
Een probleem bij het gebruik van de glijzeil kan het matras zijn. Zachtere matrassoorten leveren nogal eens problemen op. De overledene ligt bij een zacht matras in een heel licht kuiltje, waarbij teveel kracht nodig is voor de verplaatsing. Duwen wordt dan meestal een probleem. Trekkracht is minder gunstig, maar brengt dan veelal wel uitkomst. Nadeel is wel dat u al snel, door de trekkracht, het glijzeil onder de overledene vandaan trekt. Eén verzorger die duwt en één verzorger die trekt biedt de oplossing. U doet er dus verstandig aan om van tevoren goed op te letten op welke soort matras de overledene ligt.
Aanbrengen glijzeil
Stap 1:
Creëer, ingeval mogelijk, de juiste werkhoogte.
Stap 2:
Kantel de overledene naar u toe en spreidt het glijzeil nu uit achter de rug van de overledene en stop het in onder de rug van de overledene (ter hoogte van de schouders en de heupen, dit zijn de zwaartepunten).
Stap 3:
Kantel de overledene terug op de rug, op het zeil, en pak vanaf de andere kant onder de overledene door stukje bij beetje het glijzeil. Zorg dat het glijzeil glad onder de overledene ligt. Mocht u het glijzeil niet recht kunnen trekken, dan kunt u de overledene eventueel nog van u af kantelen, maar meestal is dat niet nodig.
Overschuiven met glijzeil
Het makkelijkst kunt u gebruik maken van een groot glijzeil of roldeken. De overledene moet er van top tot teen ruim op liggen.
In geval overschuiven van de overledene door twee personen wordt gedaan, dan kan dit ook goed met een klein glijzeil.
Het advies is in elk geval om, bij weinig ervaring van gebruik glijzeil, het verplaatsen van de overledene met twee personen uit te voeren. Belangrijk is, dat tijdens het verplaatsen het hoofd van de overledene goed wordt begeleid.
Duwen / trekken bij gebruik glijzeil
U kunt kiezen tussen de handeling waarbij u de overledene duwt of een handeling waarbij u trekt.
Geef tijdens het overtrekken geen “rukbeweging” aan het glijzeil, u trekt dan het glijzeil onder de overledene vandaan. Trekken is voor uw lichaam meestal ongunstiger dan duwen.
De voorkeur gaat echter toch uit naar het overtrekken van de overledene omdat met duwen meer kans is dat u “het bed en de brancard” uit elkaar duwt. Door bij duwen de brancard bijvoorbeeld tegen de muur te plaatsen loopt u dit risico niet. Gezondheid technisch is de voorkeur dus duwen.
Een foefje is om tijdens het trekken aan het glijzeil de overledene ook aan de kleding vast te houden. U trekt dan de overledene gelijkmatig met de verplaatsing van het glijzeil mee.
Het overduwen van de overledene met een glijzeil
-
Stap 1:
Rijd de brancard zijdelings tegen het bed aan en voer alle veiligheidsmaatregelen uit (bed op rem enzovoort). Zet het bed op de juiste werkhoogte en breng het glijzeil aan.
Zorg ervoor dat u een glijzeil heeft waar de overledene in ieder geval met de schouders en de heupen op ligt en dat breed genoeg is om de zijwaartse beweging te maken. De overledene ligt op het glijzeil waarbij de opening van een tunnel naar boven en onder is gericht.
Stap 2:
Ga in “schrede” stand staan en duw met grotendeels gestrekte armen en volle handen op de overledene. Maak daarbij gebruik van uw lichaamsgewicht: daar moet de kracht vandaan komen. Duw de overledene zo beetje bij beetje naar de andere zijde. Duw daarbij rustig en voorzichtig achtereenvolgens op de heupen, de schouder, de benen (bij een forse overledene is het in elk geval het beste om `in delen` te schuiven).
Stap 3:
Haal bed of brancard weg. Verwijder na afloop het glijzeil en ruim het glijzeil meteen op.
Weghalen glijzeil
Het weghalen van een glijzeil kan lastig zijn. Maak ook dan altijd gebruik van de glijeigenschappen, dan is het zelden nodig om een kanteling van de overledene uit te voeren om het glijzeil weg te halen en kan de overledene gewoon blijven liggen.
-
Stap 1:
Meestal werkt het horizontaal beetje bij beetje rustig trekken aan de onderste laag van het glijzeil het beste. Mocht dit niet lukken, dan zal u met een kanteling van de overledene het glijzeil ook kunnen verwijderen.
Stap 2:
Berg een glijzeil dat niet gebruikt wordt goed op en laat het nooit slingeren. Een stap op een glijzeil dat per ongeluk op de vloer ligt, betekent meestal een valpartij.
Voorbeelden werking glijzeil
Als volgt enkele animaties hoe u de glijzeil in de praktijk kunt gebruiken.
Cursus tiltechnieken
Het verlenen van overledenenzorg geeft een zware fysieke belasting. In een reguliere cursus tiltechnieken wordt veelal ook instructie gegeven in het gebruik van de glijzeil. Voor medewerkers in de overledenen- en uitvaartzorg is het raadzaam een cursus tiltechnieken te volgen. Een dergelijke cursus kan mogelijk worden gevolgd bij een zorginstelling bij u in de buurt.