Auteur: Marc Wiegman
Deelprotocollen

Handelingen tussen moment van overlijden en laatste zorg

Door een chemische reactie worden de spieren van een overledene stijf (rigor mortis). Bij een overlijden tijdens het hardlopen tengevolge van een hartaanval zal de rigor mortis sneller intreden dan bij een overledene die voor overlijden lange tijd ziek op bed heeft gelegen. Gemiddeld treedt bij een overledene de spierstijfheid in na ongeveer 6 tot 8 uur. (rigor mortis betreft geen samentrekking van het spierweefsel maar een verstijving van het spierweefsel)

Omdat meestal onduidelijk is wanneer de laatste zorg plaats zal vinden, is het belangrijk dat:

  • De overledene plat op de rug wordt gelegd met alleen het hoofd op een kussen;
  • De handen van de overledene op de borst worden gelegd;
  • De mond wordt gesloten (zonder gebruikmaking van invasieve technieken).
    • Een eventuele gebitsprothese dient zo spoedig mogelijk na het overlijden in de mond van de overledene te worden aangebracht (dit in overleg met nabestaanden).

Als deze handelingen worden toegepast voor aanvang van de lijkschouw dient u het eventueel aanbrengen van wijzigingen met de schouwarts te overleggen. Gegevens over aangebrachte wijzigingen kunnen van invloed zijn op de conclusie van de arts met betrekking tot de doodsoorzaak. Uiteraard mogen geen wijzigingen worden aangebracht in geval van een (vermoedelijk) niet-natuurlijk overlijden. Men dient de overledene dan zo te laten liggen zoals deze is overleden. Ook dienen dan de omgevingsomstandigheden in stand te worden gehouden!

Na intreden rigor mortis

Als de spierstijfheid (rigor mortis) is ingetreden voordat deze handelingen zijn verricht is het lastig om de gewenste stand van het lichaam na de overledenenzorg te bereiken. De overledene zal er dan veelal niet ‘mooi’ maar geforceerd bij liggen. Bij het losmaken van de spieren dient men subtiel te werk te gaan en deze handelingen uit te voeren met respect voor de overledene (Denk hierbij aan ‘doorbewegen’ zoals een fysiotherapeut dat doet).

Advies is, om deze handeling niet uit te voeren in aanwezigheid van nabestaanden. Deze handeling kan door nabestaanden als zeer onprettig worden ervaren. Soms kunnen spieren tijdens het doorbewegen krakende geluiden maken. Nabestaanden kunnen dit associëren met het breken van botten!

Raam openzetten

Als de buitentemperatuur kouder is dan de temperatuur van de kamer waar de overledene ligt, dan is het raadzaam om een raam open te zetten zodat van enige koeling sprake is.
In geval zowel de buitentemperatuur als de binnentemperatuur erg warm is, kan eventuel een airco op de kamer worden geplaatst om een onwenselijk voorspoedige ontbindingsproces te voorkomen. Ook deze wijzigingen van de omgevingsomstandigheden dient men door te geven aan de schouwarts omdat de lichaamstemperatuur van de overledene in combinatie met de omgevingstemperatuur een indicatie geeft van het tijdstip van overlijden.
In geval van een (vermoedelijk) niet-natuurlijk overlijden dienen de omgevingsomstandigheden in stand te worden gehouden. In dat geval mag geen raam worden opengezet!

Naar handelwijze en productinformatie


Protocol overledenenzorg / afleggen / laatste zorg overledene

  1. Inleiding
  1. Veiligheid medewerker(s) bij overledenenzorg
  1. Het doel van de laatste zorg
  1. Mogelijkheden en beperkingen bij overledenenzorg
  1. De uitvaartondernemer
  1. Cultuur en religie bij verzorging overledene
  1. Wanneer mag worden begonnen met de laatste zorg?
  1. Handelingen tussen moment van overlijden en laatste zorg
  1. De nabestaanden (de opdrachtgever) - overledenenzorg / uitvaartzorg
  1. Nabestaanden helpen mee met de laatste zorg
  1. Hygiëne tijdens overledenenzorg
  1. Koelen ter conservering overledene
  1. Wat is nodig bij de laatste zorg?
  1. Advies omtrent laatste zorg overledene
  1. Ontkleden overledene
  1. Wassen overledene
  1. Aandoen van incontinentiemateriaal bij een overledene
  1. Scheren overledene
  1. Neusverzorging overledene
  1. Mondzorg bij een overledene
  1. Overledene en gebitsprothese
  1. Haarverzorging overledene
  1. Nagelverzorging overledene
  1. Wondverzorging en restauratie overledene
  1. Het aankleden van een overledene
  1. Overledene en panty’s, nylon kousen en schoenen
  1. Verzorging lippen overledene
  1. Make-up overledene
  1. Sieraden overledene
  1. Overledene en camoufleren van huidverkleuringen, huidoneffenheden en huiddefecten
  1. Laatste handelingen en opbaren overledene
  1. Sluiten mond overledene
  1. Overledene en lekken uit de mond
  1. Sluiten ogen overledene
  1. Geurvorming overledene
  1. Identificatie overledene
  1. Thanatopraxie / balsemen (embalming)
  1. Overledene en drains, katheters, infuus, ap stoma, up stoma, tracheastoma en maagsonde
  1. Overledene en medische toepassing met batterij (oa. pacemaker)
  1. Obductie / sectie / inwendige lijkschouw
  1. Overledenenzorg bij donatie
  1. Ter beschikking stelling van de wetenschap
  1. De Hersenbank
  1. Overdracht van kleding van de overledene aan de nabestaanden
  1. Belangrijke wetenswaardigheden voor nabestaanden
  1. Overdracht tussen de verschillende disciplines

© Copyright 2005 - Wiegman Communications www.uitvaart-adresgids.nl / www.overledenenzorgpro.nl